اگر انتخابات حزبی داشتیم حوادث 88 پیش نمی آمد

تاریخ انتشار : يکشنبه ۲۴ مرداد ۱۳۹۵ ساعت ۲۳:۲۴

حزب، نهادی است که در جوامع توسعه یافته نقش مهمی در تقسیم قدرت ایفا می کند. در بسیاری از کشور ها احزاب از چنان اهمیتی برخوردارند که سرنوشت مهمترین انتخابات ها وابسته به عملکرد آنهاست. اما در کشورما به دلایل تاریخی و جامعه شناختی فراوان احزاب تبدیل به مشکلی برای حاکمیت شده اند که روزی مورد حب قرار میگیرند و روزی مغضوب قدرت مرکزی می شوند. یکی اصلی ترین مشکلاتی که فعالین حزبی با آن دست و پنجه نرم می کنند عدم وجود قانونی شفاف و مدون است. نبود قانون موجب بروز رفتار های سلیقه ای می شود که در عمل کارآمدی احزاب را کاهش می دهد. از سوی دیگر در کشور ما زیرساخت اجتماعی مناسبی برای فعالیت های مدنی و سیاسی شکل نگرفته است و همین موجب میشود فعالین این عرصه در عمل دچار سردرگمی شوند.

************************************

مصطفی کواکبیان،نماینده مردم تهران در مجلس شورای اسلامی و دبیر کل حزب مردم سالاری با حضور در برنامه تلویزیونی صد و هشتاد درجه به آسیب شناسی احزاب پرداخت.

کواکبیان در ابتدای برنامه با اشاره به موانعی که جلوی روی احزاب قرار دارد گفت: در بحث موانع رشد احزاب در ایران باید به دو مسئله اشاره کرد. بخشی از آن مربوط است به مردم، بخشی از آن مربوط به خود احزاب و بخشی از آن به ساختار حکومت مربوط است. بنده معتقدم بخشی که به خود احزاب مربوط است شاید مجموعا 40 درصد ماجرا را تشکیل دهد. بخش اعظم به ساختار حکومتی مربوط است. مانع را باید در حکومت ها جست و جو کرد. بخشی از مشکل به خلا قانونی مربوط است. احزاب باید برای کسب قدرت باشند، گروه منسجمی باشد، به صورت رسمی و علنی فعالیت نمایند و کادر رهبری داشته باشند، مجموع اینها تعریف حزب است. در بحث حکومت باید گفت ساحت سیاسی اجازه لازم را نداده است ویک مقدار ساختار ها مانع است . البته دولت ها هم نقش چندانی ندارند. در دوره اصلاحات کمی احزاب رشد کردند ولی 8 سال در دولت قبلی ،احزاب محلی از اعراب نداشتند.

نماینده مردم تهران در ادامه گفت: من معتقدم باید بشود ساختار ها بازتعریف و تنظیم کرد. البته فرهنگ سیاسی مردم هم به دلیل مسائل تاریخی ، حزب گریز شده است. ما کار فردی را بیشتر ترجیح میدهیم بر کار جمعی. حتی بعضا خود احزاب با مشکلاتی مانند انحصار طلبی، تمامیت خواهی، عدم آموزش صحیح با مشکل بودجه و مسائل مالی و ... دست و پنجه نرم میکنند. بنده به عنوان کسی که از 16 سالگی گروه الخمینیون را تشکیل داده و بیشترین فعالیت حزبی را داشته و یکی از کسانی که در تاسیس خانه احزاب دخیل بوده و هم اکنون هم عضو شورا مرکزی خانه احزاب است، با تمام جود اعتقاد دارم دولتی که پشت میز نشسته است اعتقاد دارد خودش همه کاره است و لزومی ندارد کسی بیاید و جای او اعمال قدرت کند.
کواکبیان همچنین درمورد این موضوع که تا چه حد ساختارهای جامعه ما که تلفیقی از سنت و مدرنیته است در برخورد با احزاب تاثیر دارد گفت: بنده قبول دارم که شکل و شمایل حزب جنبه مدرن به خود گرفته است، اما به لحاظ محتوایی ما در صدر اسلام حزب داشته ایم، حتی در قران هم از عناوین حزب الله و حزب شیطان سخن گفته شده است. اما از این مرحله گذشته ایم که با ایات قران بیاییم حزب را تایید کنیم با بر آن خط بطلان بکشیم، حتی مقام معظم رهبری در اوایل انقلاب چندین سال دبیرکل حزب جمهوری اسلامی بوده اند. حتی امام کاظم هم یاران مخصوص خود را حزب خود میدانند. باید گفت بله شکل و قالب آن مدرن شده است اما محتوا در صدر اسلام بوده است و از این جهت مشکلی نداریم اما اینکه قواعد بازی در احزب رعایت نمیشود و دچار انشقاق میشوند همان عاملی اند که به خود احزاب بر میگردد ولی عوامل بیرونی بیشتر هستند.

دبیرکل حزب مردم سالاری ادامه داد: من نه به عنوان کنشگر سیاسی که دستی بر آتش احزاب دارد، بلکه به عنوان کسی که دانش آموخته علم سیاست است صحبت میکنم، وقتی میگویم ساختار مشکل دارد یعنی هم قوه قضاییه، هم قوه مجریه و هم قوه مققنه باید دست به دست هم بدهند. قوه مقننه باید قانون دقیقی بنویسد، قوه مجریه آن را به درستی اجرا کند و قوه قضاییه هم وظیفه خود را انجام دهد. فکر کنید احزاب میخواهند در یک شهری اجتماعی تشکیل دهند و فرماندار اجازه نمیدهد، چه کسی او را محاکمه میکند؟ هیچکس! به میل خود مجوز نمیدهد و این ناشی از خلا قانونی است که در آن پیش بینی نشده است کسانی که حقوق اساسی و سیاسی مردم را نقض میکنند کجا باید محاکمه شوند. اما در طرف مقابل سریع احزاب را محدود می کینم.

کواکبیان همچنین تاکید کرد: اگر ما واقعا انتخاباتی حزبی داشتیم حوادث 88 پیش نمی آمد. در این انتخابات هم بنده این را گفتم، بعضی ها آمدند با ما عکس سلفی گرفتند و زنبیل خود را جای دیگر گذاشتند. یعنی در شهر خود گفتند ما جز فلان جریانیم اما در عمل کار دیگری کردند. اگر احزاب فعال باشند همه چیز شفاف است. در تعریف حزب ما باند نداریم، پناهگاه و کار مخفیانه نداریم. احزاب علنی، رسمی در چارچوب قانون با یک ایدئولوژی و چارچوب مشخص برای کسب قدرت کار می کنند.

کواکبیان در ادامه گفت: شکی ندارم که بخشی از تقصیرها به دوش احزاب است، همانطورکه قبلا هم اشاره کردم، اما اینکه بگوییم مردم با حزب مخالف اند به هیچ وجه درست نیست. مثلا در همین انتخابات اخیر در تهران تمام کسانی که رای آوردند بر اساس لیست رای آوردند، آن هم نه فقط لیست اصلاحات، شما ببینید از نفر 31 تا نفر 60 همه از افرادی هستند که نامشان در لیست مقابل بود. پس مردم با احزاب و لیستی رای دادن موافق هستند و نمیشود عدم رشد احزاب را به گردن مردم انداخت و گفت مردم تحزب نمیخواهند. خود مقام معظم رهبری هم فرمودند مردم خوش درخشیدند ولی قانون انتخابات باید اصلاح شود.

وی در ادامه با اشاره به تاثیر احزاب در انتخابات گفت: بنده قبول ندارم مثلا 12000 نفر بیایند و به صرف یک فوق لیسانس داشتن هوس نماینده شدن بکنند، این پدیده به این خاطر است که ما احزاب قوی نداریم، مثلا در کشورهای اروپایی این احزاب هستند که بهترین ها را با شناسنامه معرفی میکنند. ما حتی در مجلس هشتم طرحی را برای استانی شدن انتخابات مطرح کردیم. ما این ایده را مطرح کردیم که حتی اگر کسی در مرحله اول رای نیاورد در مرحله دوم ببینیم کدام حزب بیشترین رای را دارد، به این صورت مردم هم میتوانستند به احزاب رای بدهند و هم به افراد. اما وقتی طرح به کمیسیون شورا ها رفت اساسا بخش احزاب حذف شد و طرح ما را ناقص کردند، ما هم طرح را پس گرفتیم.



وی در ادامه گفت: ما در قانون اساسی مسئله حزب را داریم، حتی حضرت امام فقط موافق تاسیس حزب نبودند، آیت الله هاشمی رفسنجانی یک بار گفتند حتی حضرت امام بخش زیادی از پول خود را به عنوان کمک مالی به حزب جمهوری اسلامی دادند که احزاب شکل بگیرد. حتی میتوان گفت پیش از شکل گیری بسیاری از نهاد ها در کشور حزب جمهوری اسلامی در کشور شکل گرفت و بنده خودم مسئول حزب جمهوری اسلامی استان سمنان بودم. حتی امام میگفتند ما به دنبال حزب جهانی مستضعفان هستیم. بر اساس فرمایش امام ما باید برای مبارزه با استکبار و ظلم به سمت حزب های جهانی پیش برویم. واقیعیت این است که از طریق احزاب میتوان دولت را امر به معروف و نهی از منکر کرد و این تشکل های سیاسی جدی هستند که این نقش را دارند.

نماینده مردم تهران در ادامه افزود: قانون ما یک سری مشکلات دارد، و قانون شفافیت لازم را برای حدود دخالت احزاب مشخص نکرده است. و این هم واقعیتی است که عدم شفافیت مشکل بخشی از مردم ما است. اینکه خیلی از نخبگان ما میگویند ما عضو هیچ حزب و گروهی نیستیم اما خودشان کار حزبی میکنند ناشی از عدم شفافیت است. لذا من معتقدم که احزاب نه طاعون اندو نه سم مهلک. اساسنامه و مرام نامه ای در وزارت کشور است که معمولا مرام نامه ها باید بر اساس آن باشد به همین دلیل است که شاید در ظاهر این را بگویند که همه احزاب مشابه هم هستند. اما اختلاف دیدگاه ها وجود دارند و ما برای شفافیت کار خودمان کتابی باعنوان 14 سال سیاست صادقانه چاپ کردیم .
ما حتی در طرفداری های انتخاباتی هم شفافیت را نمی بینیم، حتی بسیاری از مسئولین دولتی هم به طور شفاف نمیگویند در انتخابات به چه کسی رای میدهند.

کواکبیان با اشاره به منابع مالی احزاب گفت: دولت اصلاحات حداقل یارانه ای را به احزاب اختصاص میداد که البته به هیچ وجه تکاپوی هزینه های حزب را نمیکرد. اما بعد از آن یارانه های احزاب قطع شدند. خود بنده بارها با وزیر کشور صحبت کردم، ایشان هم هربار به مدتی بعد موکول میکنند که عملی نمیشود. حزب ما در کنار خود روزنامه هم منتشر میکند و جالب است بدانید خرج روزنامه را حزب نمیدهد بلکه خرج حزب را روزنامه میدهد. ما میخواهیم با کمترین هزینه ها بیشترین بازدهی را داشته باشیم که در عمل نشدنی است. اگر وضع مالی بهتر باشد بیشتر میتوان در عرصه سیاست درخشش داشت. واقعیت این است که حزب ما از هیچ حمایتی برخوردار نیست. اما هستند احزابی که از رانت هایی استفاده میکنند. البته اگر وزارت کشور قانون درست و شفافی تصویب میکرد شاید این اتفاق رخ نمیداد اما بنده خبر دارم که برخی عناصری که توانمندی مالی دارند به احزاب کمک میکنند و بعد از آن طبیعتا توقعاتی هم دارند. ما حتی حق عضویتی را هم که برای حزب در نظر گرفته بودیم ، برداشتیم.

وی در ادامه گفت: ما معتقد نیستیم همه آحاد مردم باید در احزاب فعالیت کنند. اما فرایند باید کانالیزه بشود تا شاهد این نباشیم که یکدفعه شش هزار نفر رد صلاحیت شوند. اگر احزاب مشخص بودند و کاندیدا ها از طریق احزاب معرفی می شدند، این حجم از مردم کاندیدا نمی شدند و پس از آن هم تعداد رد صلاحیت ها کمتر میشد. حجم بالای رد صلاحیت برای چهره نظام هم مناسب نیست.

کواکبیان با اشاره به بحث قبیله گرایی در انتخابات گفت: همانطور که خداوند متعال در قران کریم میفرمایند، شرایط به گونه ای است که هر کس از هر عملی که انجام میدهد خوشحال است و فکر میکند عملکردش خوب بوده است. در انتخابات اخیر هم کسی به من گفت شما با رای ملت کوفی وارد مجلس شدید. جالب است هنگامی که همین مردم به آنها رای میدهند اصحاب امام حسین اند و وقتی به ما رای میدهند میشوند ملت کوفی. این بداخلاقی ها هست و هر حزبی که رای نیاورد زمین و زمان را مقصر میداند و اگر رای بیاورد همه چیز را خوب میبیند. این اساسا ذات احزاب است که از عملکرد خود خوشحال اند. اما واقعیت این است که بالاخره ما 72 شهید در حزب جمهوری اسلامی داشتیم. نباید فقط مسائل منفی را دید. خود شهید بهشتی دبیر کل حزب بود و به آن افتخار میکرد. این نیست که همه عملکرد احزاب را منفی ببینیم. ما شهدای برجسته ای هم داشته ایم که از احزاب آمده اند.

نماینده مردم تهران در ادامه درمورد مسائلی که برای حزب جمهوری اسلامی حادث شده بود، گفت: حزب جمهوری اسلامی هم هنگامی به حاشیه کشیده شد که بزرگان آن امثال مقام معظم رهبری، آیت الله هاشمی رفسنجانی و آیت الله موسوی اردبیلی درگیر مسائل اجرایی شدند و دیگر نمیتوانستند برای حزب وقت بگذارند. امام هم حکم انحلال حزب را ندادند فقط خواستند درگیری ها را کم کنند.

دبیر کل حزب مردم سالاری همچنین تصریح کرد:من معتقدم که کمتر کسانی هستند که برای حزب وقت بگذارند و بر آن سرمایه گذاری کنند. باید به سمت نظام پارلمانی برویم، پارلمان بدون احزاب معنا ندارند. اما اگر میخواهیم احزاب درست شکل بگیرند باید قانون انتخاباتی را اصلاح کنیم . قانون انتخابات باید به احزاب اعتنا کند. لزومی ندارد قانون اساسی را عوض کنیم. حتی همسایگان ما در انتخابات نظام حزبی دارند. ما باید به مردم رای بدهیم علاوه بر اشخاص به احزاب هم رای بدهند. تا این اتفاقات نیافتد احزاب در ایران هرگز رمق کافی نخواهند یافت. باید کار جدی بکینم، باید خلا قانونی را پر کنیم. اگر احزاب حقوقی دارند هیچ کس نگران حقوق نیست، همه منتظرند خطایی ببینند و با حزب برخورد کنند. برای ماجرای دو نرخی شدن دستمزد ها 14 حزب درخواست مجوز برای تجمع دادند، بعد از کلی پیگیری و نامه نگاری گفتند در محل وزارت رفاه ترافیک میشود بروید سمت بهشت زهرا، آنجا یک ورزشگاه است همانجا تجمع کنید و شعار بدهید! آخر هم مجوز ندادند. اگر مسئولین اجرایی حتی قانون فعلی را اجرا نکنند هیچ کس نیست که با آنها برخورد کند. ما برای مطبوعات هیئت منصفه تعیین میکنیم اما برای رسیدگی به جرایم حزبی قوه قضاییه اصلا عملکرد مناسبی ندارد.

کواکبیان در پایان با اشاره به مشکلاتی که در تعریف مجرم سیاسی وجود دارد گفت: فرهنگ سیاسی ملت ما مشکلاتی دارد اما بعضی مواقع مانند لیستی رای دادن نشان داده است که فرهنگ را میتوان اصلاح کرد. ما هنوز نمیدانیم تفاوت میان بر انداز یا جرم سیاسی کجاست. ما در بسیاری از موارد درمورد جرم سیاسی خلا داریم. مجرم سیاسی با برانداز متفاوت است. قانون ما به درستی تفکیک قائل نشده است و همین مشکلاتی را ایجاد میکند. اگر کسی اسلحه دست گرفت میتوان با او برخورد جدی و سخن کرد، اما وقتی کسی نقدی دارد یا مخالفتی دارد چرا باید با او برخورد کرد؟ مگر کسی معصوم است که نتوان از او انتقاد کرد؟